• Mail: office@eufres.org

  • Polski
  • English
  • Deutsch
  • Español
    logo
    • O EuFRES
      • Statut
      • Kuratorium
      • Członkowie
      • Partnerzy
      • Historia
    • Działania
      • Konferencje
        • Konferencja 2022
        • Konferencja 2021
        • Konferencja 2018
        • Konferencja 2016
        • Konferencja 2014
        • Konferencja 2012
        • Konferencja 2010
        • Konferencja 2008
        • Konferencja 2006
        • Konferencja 2004
        • Konferencja 2002
      • Publikacje EuFRES
      • O nas napisali
    • Forum
    • Nauczanie religii w Europie
      • Nauka religii w Polsce
      • Nauka religii w Niemczech
    • Kontakt
    logo
    logo

    KAZIMIERZ MISIASZEK SDB


    Lekcja religii czy katecheza?

    Lekcja religii czy katecheza?

    Po ponad 20 latach doświadczeń obecności nauczania religii w szkole polskiej okazuje się, że nie ustają kontrowersje związane z charakterem lekcji religii: wciąż pojawiają się pytania, czy ma ona być zwyczajną lekcją szkolną, czy też katechezą. Odpowiedzi są zróżnicowane. Dla pasterzy Kościoła i większości autorów piszących o nauczaniu religii, lekcja religii powinna być ujmowana w kategoriach katechezy, wypełniając wszystkie jej zadania. Nie brakuje jednak głosów, które wskazują na niemożność przeprowadzania w szkole katechezy, a tym samym zaproponować uczniowi pełnej formacji chrześcijańskiej. Stąd rodzą się pytania: co stoi u podstaw zaistniałych kontrowersji? Gdzie należy szukać właściwych odpowiedzi o rzeczywisty charakter nauczania religii w szkole? Czy wypełniła ona wszystkie pokładane w niej nadzieje i jaka jest ewentualnie przyszłość nauczania religii w polskiej szkole?

    Katecheza a lekcja religii

    Od ustalenia właściwych relacji między katechezą a lekcją religii zależy w największej mierze właściwe określenie charakteru nauczania religii w szkole, a tym samym wskazanie na możliwe do wypełnienia przez nie zadań w obszarze edukacji[1]. Pomocą w tym zakresie przychodzą współczesne dokumenty kościelne, jak również tradycja Kościoła. Najważniejszymi dokumentami są adhortacja apostolska o katechizacji w naszych czasach Jana Pawła II Catechesi tradendae z 1979 r. oraz Dyrektorium ogólne o katechizacji, wydane w 1997 r. przez Kongregację do spraw Duchowieństwa.

    Zgodnie z tradycją Kościoła katecheza jest podstawową drogą chrześcijańskiej formacji wiernych. Od samego początku była (i jest) realizowana we wspólnocie chrześcijańskiej, co oznacza, że realizuje się w parafii i parafia jest za nią odpowiedzialna. Charakter katechezy oddają przede wszystkim pełnione przez nią funkcję: nauczania, wychowania i wtajemniczenia (inicjacji). Jest ona nauczaniem prawd wiary, formowaniem osobowości ucznia oraz drogą wprowadzającą katechizowanego w obszar doświadczeń religijnych, chrześcijańskich. I to ostatnie zadanie, wprowadzanie w misterium życia chrześcijańskiego, wtajemniczanie, jest najbardziej istotną cechą katechezy, nadającą jej niepowtarzalny charakter, który nie jest porównywalny z żadnym innym działaniem pedagogicznym. Jan Paweł II w Catechesi tradendae wskaże, że specyficznym celem katechezy jest poznanie tajemnicy Jezusa, jak również tajemnicy Królestwa Bożego (nr 20), czego nie sposób uczynić bez działań o charakterze wtajemniczającym, zakładającym przede wszystkim obecność w katechezie liturgii i sakramentów, które pomagają w otwieraniu się na tajemnicę, czy lepiej – na wejście w misterium. Ten związek katechezy z liturgią i sakramentami Jan Paweł II ujął w swojej adhortacji niezwykle celnie: „życie sakramentalne ubożeje i bardzo szybko zostaje sprowadzone do zewnętrznego rytualizmu, jeśli nie jest oparte na pogłębionej znajomości znaczenia sakramentów, a sama katecheza, jeśli nie jest ożywiana życiem sakramentalnym, przybiera formę czystego intelektualizowania” (nr 23).

    W Dyrektorium ogólnym o katechizacji jest wiele miejsca poświęconego katechezie w jej aspekcie inicjacyjnym. Mówi się w tym dokumencie wprost, że katecheza pozostaje w służbie wtajemniczenia chrześcijańskiego. Autorzy tego dokumentu piszą, że „katecheza jest (…) podstawowym elementem wtajemniczenia chrześcijańskiego oraz jest ściśle związana z sakramentami wtajemniczenia, szczególnie z chrztem, «sakramentem wiary» (DOK 65). Natomiast za podstawowe cechy katechezy wtajemniczającej uznają organiczną i systematyczną formację wiary, integralne wtajemniczenie chrześcijańskie, pogłębienie całego życia chrześcijańskiego, skoncentrowanie na tym, co stanowi ośrodek doświadczenia chrześcijańskiego, czym są fundamentalne prawdy wiary i podstawowe wartości ewangeliczne (nr 67). Syntetycznie podają, że katecheza ma równocześnie podejmować zadania wtajemniczenia, wychowania i pouczenia (nr 68).

    W dyskusjach broniących katechetycznego charakteru temat nauczania religii w szkole polskiej, wielu autorów sięga do adhortacji Catechesi tradendae, cytując z niej na poparcie swojej tezy zdanie, że „obok rodziny i w łączności z nią szkoła stwarza katechezie możliwości nie do pogardzenia” (nr 69). Zwykle nie przytaczają oni dalszej wypowiedzi Jana Pawła II, który w tym samym paragrafie precyzuje, że tego typu stwierdzenie odnosi się „oczywiście przede wszystkim do szkoły katolickiej”, jak również wyraźnie rozróżnia katechezę parafialną od nauczania religii w szkole publicznej, czy też – jaką ją nazywa – bezwyznaniowej. Gdy wspomina o potrzebie formacji duchowej katolickich uczniów w szkole, używa terminologii zwykle w takich przypadkach stosowanej – mówi o nauczaniu religii (tamże).

    Tak więc dokument papieski wprowadza już pierwsze rozróżnienia między katechezą realizowaną w parafii czy w rodzinie od nauczania religii w szkole publicznej. Pojawiają się one wyraźnie w Dyrektorium ogólnym o katechizacji, w którym lekcji religii poświęcono osobne paragrafy (73-76). W dokumencie tym twierdzi się, że nauczanie religii w szkole posiada własny charakter oraz odpowiednie relacje z katechezą dzieci i młodzieży. Precyzuje się zarazem – co wydaje się kwestią fundamentalną dla właściwego rozumienia charakteru lekcji religii i katechezy – że „relacja między nauczaniem religii w szkole i katechezą jest relacją zróżnicowania i komplementarności” (nr 73). Takie postawienie tej kwestii oznacza, że lekcja religii nie jest wyłączona z ogólnie rozumianego procesu katechetycznego, ale też nie utożsamia się z nim do końca – posiada, jak zostało powyżej napisane, własny charakter.

    W czym więc wyraża się tenże własny charakter nauczania religii w szkole publicznej? Autorzy Dyrektorium udzielają następującej odpowiedzi: „Tym, co nauczaniu religii w szkole nadaje szczególną cechę, jest fakt, że jest ono wezwane do przeniknięcia na obszar kultury oraz wejścia w relacje z innymi dziedzinami wiedzy. Jako oryginalna forma posługi słowa nauczanie religii w szkole uobecnia Ewangelię w systematycznym i krytycznym osobistym procesie przyswojenia kultury” (nr 73). Tego rodzaju twierdzenie nie jest jednakże ujmowaniem nauczania religii w kategoriach bliżej nieokreślonego kulturoznawstwa czy tym bardziej religioznawstwa, ale przypomnieniem, że szkoła z natury jest instytucją kulturalną, wprowadzającą ucznia w ten obszar kulturowy, w którym żyje. W obszarze tym zwykle jest obecna religia, której rolę i funkcję powinien on poznać. Zresztą w dalszej części tego samego paragrafu znajdziemy rozwiewające wątpliwości stwierdzenie, że „nauczanie religii w szkole przekazuje dynamiczny zaczyn Ewangelii oraz stara się nawiązywać do pozostałych dziedzin nauki i wykształcenia, w tym mianowicie celu, by Ewangelia docierała do umysłu uczniów na samym terenie ich nauki i by cała ich kultura została zharmonizowana w blaskach światła wiary” (tamże). W gruncie rzeczy autorom Dyrektorium chodzi o to, aby nauczanie religii w szkole było ujmowane w kategoriach inkulturacji wiary, co wydaje się propozycją adekwatną do sytuacji szkolnej, z natury – jak to zostało powyżej powiedziane – otwierającą się na kulturę i wprowadzającą w nią ucznia. I jakkolwiek nie pada w dokumencie postulat inkulturacyjny, to jednak podana w nim charakterystyka nauczania religii uprawnia do tego typu sądów kwalifikacyjnych. Jest to zarazem propozycja, która w czasach obecnych znajduje swoje dowartościowanie w nauczaniu tak Jana Pawła II, jak i Benedykta XVI. Obydwaj papieże wiele miejsce poświęcili zagadnieniom inkulturacji wiary. Obecny papież uczynił to najbardziej wyraziście w adhortacji Verbum Domini (2010), przedkładając Kościołowi do refleksji także działania w obszarze wychowania, które powinny być podejmowane zgodnie z zasadami inkulturacji wiary. 

    CZYTAJ WIĘCEJ W PDF


    [1] Bardziej pełną odpowiedź na to pytanie można znaleźć w K. Misiaszek, Koncepcja nauczania religii katolickiej w publicznej szkole polskiej. Próba oceny, Towarzystwo Naukowe Franciszka Salezego, Warszawa 2010.

    Awesome Image
    Europejskie forum dla edukacji religijnej w szkołach

    Menu

    • Strona główna
    • Aktualna konferencja
    • Forum
    • Kuratorium
    • Statut
    • Kontakt

    Ostatnie wpisy

    „Dialog Religii i Kultur –Impulsy dotyczące sytuacji ...
    8 maja, 2022
    Wychowanie do kultury dialogu w nauczaniu religii
    8 maja, 2022

    Wyślij wiadomość

    Get in Touch for Special Offers and Discounts.
    • office@eufres.org

    copyright @ 2021 - EuFRES

    Ta strona korzysta z ciasteczek. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie
    Akceptuj
    Manage consent

    Polityka prywatności

    This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may affect your browsing experience.
    Necessary
    Always Enabled
    Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. These cookies ensure basic functionalities and security features of the website, anonymously.
    CookieDurationDescription
    cookielawinfo-checkbox-analytics11 monthsThis cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Analytics".
    cookielawinfo-checkbox-functional11 monthsThe cookie is set by GDPR cookie consent to record the user consent for the cookies in the category "Functional".
    cookielawinfo-checkbox-necessary11 monthsThis cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookies is used to store the user consent for the cookies in the category "Necessary".
    cookielawinfo-checkbox-others11 monthsThis cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Other.
    cookielawinfo-checkbox-performance11 monthsThis cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Performance".
    viewed_cookie_policy11 monthsThe cookie is set by the GDPR Cookie Consent plugin and is used to store whether or not user has consented to the use of cookies. It does not store any personal data.
    Functional
    Functional cookies help to perform certain functionalities like sharing the content of the website on social media platforms, collect feedbacks, and other third-party features.
    Performance
    Performance cookies are used to understand and analyze the key performance indexes of the website which helps in delivering a better user experience for the visitors.
    Analytics
    Analytical cookies are used to understand how visitors interact with the website. These cookies help provide information on metrics the number of visitors, bounce rate, traffic source, etc.
    Advertisement
    Advertisement cookies are used to provide visitors with relevant ads and marketing campaigns. These cookies track visitors across websites and collect information to provide customized ads.
    Others
    Other uncategorized cookies are those that are being analyzed and have not been classified into a category as yet.
    SAVE & ACCEPT