KS. ANDRZEJ KICIŃSKI

Katecheza a nauczanie religii katolickiej w Polsce

Katecheza jest pogłębionym przekazem orędzia zbawienia. Zawiera trzy elementy harmonijnie powiązane ze sobą:
biblijny, bowiem katecheza przekazuje orędzie Boże;
teologiczno-doktrynalny, bo pogłębia je refleksja teologiczna
i egzystencjalny, gdyż adresuje je do człowieka.

Jedna z wielu definicji brzmi następujaco:
„Katecheza jest wychowaniem w wierze dzieci, młodzieży i dorosłych, a obejmuje przede wszystkim nauczanie doktryny chrześcijańskiej, przekazywane na ogół w sposób systematyczny i całościowy, dla wprowadzenia wierzących w pełnie życia chrześcijańskiego” (CT 18).

Podstawowym celem katechezy jest komunia z Jezusem Chrystusem (por. CT 5).
Katecheza jest jedną z form posługi głoszenia słowa Bożego w Kościele.
Katecheza jest działaniem eklezjalnym. Kościół jest prawdziwym i rzeczywistym podmiotem katechezy.

Nauczanie religii w szkole ma długą tradycję w Polsce, jej powrót do szkoły w 1990 roku postawił Kościołowi katolickiemu w Polsce jednak zadanie dostosowania katechizacji w bardzo krótkim czasie do nowej rzeczywistości oświatowej. Nastąpiła ogromna mobilizacja, aby sprostać temu wyzwaniu. Dzisiaj, po prawie 30 latach, można stwierdzić, iż nauczanie religii w polskiej szkole jest zabezpieczone prawem międzynarodowym i polskim, jest dobrze zorganizowane, ma dobrze wykształconych katechetów i ciągle jest wzbogacane coraz to nowymi programami i podręcznikami. Niemniej wielu biskupów i katechetyków podkreśla, że katecheza parafialna została na marginesie życia kościelnego i czynione są liczne wysiłki, aby ją reaktywować.

Tytuł artykułu może sugerować podjęcie także aspektu wpływu katechezy na nauczanie religii w szkole. Sprawia to prawie zawsze kłopotliwy dla piszących spójnik „a”, obecny w tytule, który w swoim podstawowym znaczeniu jest spójnikiem przeciwstawienia, przyjmując także funkcję porównywania czegoś z czymś. Zawsze jaśniejszym byłoby postawienie spójnika „i”, a najbardziej ukazywanie nauczania religii w szkole „w kontekście”, „wobec” wyzwań duszpasterstwa katechetycznego. Wówczas relacja układałaby się bardziej jednokierunkowo: katecheza zwraca się do nauczania religii w szkole, poszukując w niej potrzebnych dla jej dynamizowania i uzupełniania czynników. Zastosowanie spójnika „a” jest spowodowane pewnego rodzaju „votum separatum” Komisji Wychowania Konferencji Episkopatu Polski, bądź ważnym wyborem w stosunku do teorii i praktyki w innych kościołach lokalnych oraz z pewnością oryginalnym zastosowaniem norm ogólnych zawartych w katechetycznych normach ogólnokościelnych, gdzie podkreślony jest własny charakter nauczania religii w szkole: „relacja między nauczaniem religii w szkole i katechezą jest relacją zróżnicowania i komplementarności” (DOK 73). To napięcie między tymi dwoma obszarami będzie przedmiotem tego artykułu, którego dookreślenie geograficzne „w Polsce” wyznacza ramy pierwszego artykułu z serii poświęconej badanemu zagadnieniu w szerszym obszarze poznawczym.